در تاریخ باستان، هنر دست‌بافت گلیم به عنوان یکی از نمادهای زیبایی و هویت فرهنگی در مناطق مختلف ایران طراحی و بافته می‌شد. این هنر دستی، نه تنها به عنوان یک اثر هنری بلکه به عنوان پرچمی از زندگی روستایی و ارتباط نزدیک با طبیعت شناخته می‌شود.
در این مقاله، به بررسی تاریخچه، الگوها، و اهمیت گلیم به عنوان یک ارث فرهنگی ایرانی می‌پردازیم.
بافتاران این هنر، از طریق نخ‌ها و رنگ‌های جذاب، داستان‌هایی از زندگی و تاریخ جامعه را به تصویر می‌کشند. همچنین، نقش گلیم در مراسمات محلی و تأثیر آن بر فرهنگ محلی نیز از دیگر موضوعاتی است که در این مقاله مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.
تاریخچه گلیم به دوران باستان بازمی‌گردد و این هنر دستی در فرهنگ‌های مختلف از جمله ایران، افغانستان، ترکیه، و برخی مناطق هند به عنوان یکی از ارث‌های باارز فرهنگی تلقی می‌شود. نخ‌های رنگارنگ گلیم از طیف وسیعی از طبیعت، همچون گلها، درختان، و حیوانات، الهام گرفته شده‌اند.
در گذشته، گلیم‌ها نقش گسترده‌ای داشته‌اند؛ از فرش‌ها تا پوشاک محلی و حتی برای حمل بارهای سنگین. این هنر به عنوان نمادی از اصالت و توانمندی اجتماعات روستایی شناخته شده و الگوها و طرح‌های آن نیز نمایانگر افکار، باورها، و زندگی اجتماعی مردمان بافتاران محسوب می‌شوند.
وسایل گلیم بافی شامل ابزارها و تجهیزاتی است که بافتاران برای بافت گلیم از آنها استفاده می‌کنند. برخی از وسایل گلیم بافی عبارتند از:
1. تاب و پودرها: تاب یک چارچوب چوبی یا فلزی است که بر روی آن دارهای نخ قرار می‌گیرد. پودرها نیز معمولاً از موادی مانند پشم یا پنبه تهیه می‌شوند و برای تثبیت نخ‌ها به تاب استفاده می‌شوند.
2. چرخ بافت: این ابزار برای پیچیدن نخ‌ها و ایجاد تابه‌ها در بافت گلیم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
3. نخ‌ها: انواع مختلف نخ‌ها بر اساس مواد مورد استفاده در بافت گلیم انتخاب می‌شوند. از جمله مواد معمول در نخ‌های گلیم می‌توان به پشم، پنبه یا صوف اشاره کرد.
4. ابزارهای دستی: ابزارهایی مانند سوزن‌ها و دسته‌های گلیم بافی که برای تنظیم نخ‌ها و ایجاد الگوها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
5. رنگ‌ها و پیگمنت‌ها: برخی از گلیم‌ها را با استفاده از رنگ‌های طبیعی یا شیمیایی تزئین می‌کنند. این ابزارها برای ایجاد طیف وسیعی از رنگ‌ها در بافت گلیم استفاده می‌شوند.
همه این ابزارها با هنر و مهارت بافتاران ترکیب شده و به ویژه در هنر گلیم بافی ایران، نتایجی زیبا و خاص به وجود می‌آورند.
گلیم‌ها با الگوها و طرح‌های متنوعی برخوردارند که هرکدام از آنها نشان‌دهنده فرهنگ و سلیقه مناطق خاصی هستند. برخی از انواع الگوهای گلیم بافی عبارتند از:
1. الگوهای گل و گلبرگ: از جمله شناخته شده‌ترین الگوها هستند که از طرح‌های گلها و گلبرگ‌ها درست شده و جلبه زیبایی و زندگی را به گلیم می‌بخشند.
2. الگوهای هندسی: شامل خطوط، مربعات، مثلثات و دایره‌های هندسی هستند که به تناسب منظم در گلیم‌ها به کار می‌روند.
3. الگوهای حیوانی و پرنده: از حیوانات محلی یا پرندگان معمولاً به عنوان الگو در گلیم‌ها استفاده می‌شود که به زیبایی و طراوت آن افزوده می‌شود.
4. الگوهای جغدی (کلان و کوچک): الگوهایی با شکل جغد که اغلب در گلیم‌هایی با زمینه تیره و الگوهای روشن دیده می‌شوند.
5. الگوهای بافتاری (چرمی): بافتارهای متنوعی که از رنگ‌ها و الگوهای مختلف برخوردارند و به گلیم جلبه‌ای خاص می‌بخشند.
این الگوها نه تنها زیبایی به گلیم می‌دهند بلکه نمایانگر میراث فرهنگی و هنری اجتماعات مختلف نیز هستند.
گلیم بافی در فرهنگ و رسوم ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارد و اهمیت آن در چند زمینه مهم به نمایش می‌گذارد:
1. نماد فرهنگی و هنری: گلیم به عنوان یک هنر دستی و بافته شده با دستان ماهرانه بازتاب‌دهنده فرهنگ و هنر محلی است. الگوها و رنگ‌های استفاده شده در گلیم‌ها نمایانگر ذوق و ذائقه هنری مردمان هر منطقه می‌باشد.
2. حفظ ارث فرهنگی: گلیم به عنوان یکی از ارث‌های فرهنگی و هنری ایران، نقش مهمی در حفظ و انتقال فرهنگ و هنر از نسل به نسل دارد. این هنر به عنوان نماد زندگی روستایی و مهارت‌های سنتی نیز تصویر می‌شود.
3. استفاده در مراسمات محلی: گلیم‌ها به عنوان پوشش‌های سنتی در مراسمات مختلف مانند جشن‌ها، عروسی‌ها و مراسم دینی استفاده می‌شوند. این نقش آنها در ایجاد یک فضای محلی و سنتی را تقویت می‌کند.
4. استفاده در زندگی روزمره: برخی گلیم‌ها به عنوان فرشهای محلی در خانه‌ها به کار می‌روند، که نه تنها جلبه‌ای زیبا ایجاد می‌کنند بلکه به نمایش قدرت بافتاران در زندگی روزمره می‌گذارند.
در کل، گلیم بافی نه تنها یک هنر دستی است بلکه نمادی از ثروت فرهنگی و هنری مردم ایران محسوب می‌شود که به حفظ و ارتقاء ارزش‌های فرهنگی کمک می‌کند.
برخی از بافتاران مشهور گلیم در ایران عبارتند از:
1. بافتاران قشقایی: این بافتاران معروف در استان قم هستند و گلیم‌هایی با الگوها و رنگ‌های زیبا تولید می‌کنند.
2. بافتاران گرمساری: بافتاران این منطقه معروف به تولید گلیم‌هایی با الگوها و طرح‌های خاص و جذاب هستند. گرمسار یکی از نقاط معروف گلیم بافی در استان سیستان و بلوچستان است.
3. بافتاران زنجانی: در استان زنجان، بافتاران گلیم با الگوها و رنگ‌های متنوعی شناخته می‌شوند. این گلیم‌ها به عنوان یکی از هنرهای محلی این منطقه شناخته می‌شوند.
این نام‌ها تنها چند نمونه از بافتاران مشهور گلیم در ایران هستند، و هر منطقه با الگوها و سبک‌های خاص خود به این هنر ارزش افزوده است.
تاریخ آغاز گلیم بافی
تاریخ ثبت شده رسمی برای گلیم بافی نسبتاً دیرتر از آغاز این هنر است. اطلاعات کتبی معمولاً از دوره‌های بعدی تر ثبت شده‌اند. مثلاً، در دوره صفویه (16 تا 18 قرن)، نقاشی‌ها و توصیفاتی از گلیم‌ها وجود دارد که نشان‌دهنده استفاده از آن در این دوره است.
در دوره‌های بعدی، به خصوص در دوره قاجاریه (18 تا 20 قرن)، گلیم‌ها به عنوان هدیه به سفره‌های مراسمی و در تزئین خانه‌ها مورد استفاده قرار گرفته‌اند. تا آن زمان، این هنر به شکل روستایی و سنتی بوده و بیشتر برای استفاده در خود روستاها تولید می‌شده است.
پازیریک قدیمی ترین فرش دنیا است که در سال 1328 (1949) توسط سرگی رودنکو باستان شناس روس در دره پازیریک در گور یخ زده یکی از فرمانروایان سکایی کشف شد.
فرش تبریز از شمال غربی ایران نمونه‌ای عالی از نقش‌ها و رنگ‌های سنتی مزرعه ماهی است. عناصر طرح لاک لاک پشت در حاشیه و شرایط خوب این فرش را به قیمت 68500 دلار به فروش می رساند.
گرانقیمت هر فروخته، فرش ابریشم اصفهان مرکز ایران بود. ساخت برجسته، تراکم گره بالا و استفاده از ابریشم خالص آن را به یک یافته نادر تبدیل کرده است. این عجایب فوق العاده که با قیمت خیره کننده 4,450,000 دلار فروخته می شود، در سال 2008 بر تمام فرش های دیگر در کلاس خود غلبه کرد.
یکی دیگر از گران قیمت تریندر این کلمه فرش زیگلر محل دیگری از ایران مرکزی است. این فرش به دلیل مقیاس چاپی بزرگ و پالت رنگارنگش مورد تقاضای دکوراتورها قرار گرفت. به دلیل کیفیت بالایش، قیمتی بیشتر از برادرش (182500 دلار آمریکا) فروخته شد.
فرش زیگلر محل اجازه نداد چند سوراخ مانع از فروش آن با قیمت شگفت انگیز 170.500 دلار شود. این فرش در پالت های رنگی ملایم و سایز سخاوتمندانه از انواعی است که برای مبلمان مورد توجه قرار گرفته است.
این فرش ممکن است قدیمی باشد، اما هنوز هم بسیار خوب است. این فرش با رنگ های خیره کننده و کنتراست استثنایی، هم از نظر طراحی و هم از نظر نمادگرایی غنی است. فرشهای این نوع با مزارع قرمز آجری اشباع شده قابل تشخیص هستند، اما این فرش خاص استثنایی بود و به قیمت 158500 دلار فروخته شد.
از دیگر فرش های گران بهای جهان، فرش اصفهان از مجموعه وارث دخانیات، دوریس دوک است. این فرش از ارزش تزئینی بالایی با رنگ های چشمگیر و طرح نقش و نگار استادانه برخوردار است. به قیمت 116.500 دلار فروخته شد.
فرش سیگلر محل دیگری از ایران مرکزی است که در فهرست 10 فرش گران قیمت قرار گرفته است. این قالیچه بزرگ مربعی دارای حاشیه طرح‌دار گل پیچیده و رنگ‌های سلطنتی عمیق است. در حراجی ساتبی به قیمت 98.500 دلار فروخته شد.
فرش محتاشم کاشان از ایران مرکزی با قیمتی کمتر از 100.000 دلار، یکی از بالاترین درجه‌بندی فرشهای کاشان در قرن نوزدهم است. بافندگی با کیفیت بالا و صنعت استثنایی باعث شد این فرش به قیمت 92.500 دلار فروخته شود.
10. زره پوش پرتغالی
فرش زرهی پرتغالی به قیمت 80.500 دلار فروخته شد واز فرشهای گران قیمت جهان شد. این قالیچه برش مربعی دارای حاشیه ای استادانه با نقوش نوسانی است که حول یک مدالیون مربعی در مرکز قرار گرفته است.
ما در مجموعه گلدن یاس محصولات متنوع، با کیفیت و زیبا را با کمترین قیمت برای شما زیبا پسندان آورده ایم
لذت خرید یا کیفیت و شیک نوش جانتان
دسترسی سریع
دسته های برتر
خدمات مشتریان
